Nhân bài này, liên quan đến từ Tích.
Có lẽ chữ TÍCH theo mình hiểu nó là gom lại, gộp lại để tạo thành một cái gì đó lớn hơn, các cụm từ có chữ "tích" đều mang ý nghĩa như vậy (tích lũy, tích cóp, tích đức, v.v...), trong phép nhân người ta cũng dùng Tích.
Nhưng điều ngạc nhiên là từ ghép TÍCH CỰC làm cho mình cảm thấy khó hiểu!
CỰC là cực khổ, cùng cực, cực nhọc ... là những từ ngữ mà khiến cho người ta chẳng thích một tí nào cả.
Như thế thì TÍCH CỰC là nhân cái cực lên, gộp những cái cực lại, thành một cái cực "cực đại", lại được dùng cho những thành tích đẹp đẽ nhỉ?
Với TIÊU CỰC, TIÊU có nghĩa là tiêu tan, ghép lại TIÊU CỰC là làm cho mọi cái cực nhọc được tan biến đi (để sung sướng hơn) vậy sao dùng từ này cho những nghĩa chống đối, xấu xa?
Xã hội nào, đất nước nào cũng muốn con người tiến đến giàu sang, bớt đi cực nhọc, thì ở Việt Nam ta lại rất thích cụm từ "Đây là một thành quả Tích Cực đấy!". Ngạc nhiên chưa!
Nhân bàn đến chữ Hán Việt, nhà ta đã tốn vô khối giấy mực để phân biệt Hán việt và thuần việt nhưng chưa bao giờ việc này ngã ngũ. Chỉ có cách duy nhất là tích lũy thêm kiến thức để tùy cơ mà ứng biến cho từng trường hợp. Lớp trẻ ngày nay ít được học về chữ Hán việt nên có nhiều lúc họ thật thiệt thòi. Ngày xưa (những năm 70-cuối 80) vẫn còn môn dạy chữ Hán trong trường Sư phạm cho dân Sư phạm Văn nhưng giờ hình như là mất môn này rồi, vì thế mới có mấy chuyện các cô dạy không đúng. (Tôi nhớ có câu chuyện về việc cô giáo giảng cho học sinh về chữ Bất tuyệt, thế nào mà lại thành Bất= không, vì thế Bất tuyệt thành không hay... hehe).
Ngôn ngữ Việt ta thì vốn dĩ đã phức tạp vì nó được tích lũy và truyền lại qua nhiều thế hệ, qua nhiều nền văn hóa với sự phát triển không ngừng nên nhiều khi ta không thể nào hiểu hết được chính ngôn ngữ của ta một cách cặn kẽ.
Quay lại chữ Cực trong từ Tích Cực,
Đây là chữ hán việt trong đó tích thì giống như anh Nghĩa đã bàn; tuy nhiên chữ Cực thì khác 極 hoặc (极) có nghĩa là chỗ cao nhất, cực điểm, nơi xa nhất hoặc thể hiện ở mức độ cao nhất.
Như vậy chữ Tích Cực có thể giải nghĩa thành, cố gắng hết sức, nỗ lực hết mình. Khi dịch nôm sang tiếng ta thì thường được hiểu như một điều gì "Tốt, đáng trân trọng"; Dịch sang Tiếng anh = active, pro-active nhìn chung là chuẩn.
Ví dụ: Thái độ của ông ta rất "tích cực" - thì tích cực = tốt, đánh giá cao
Nhưng: Anh ta rất tích cực học hỏi = anh ta nỗ lực và chủ động liên tục học hỏi.
Đấy - nhìn đi nhìn lại kể thấy ngôn ngữ nhà ta phức tạp các bác nhể.
Xin phép lạm bàn tí tẹo!
PS: Dùng actively policies thì e là không đúng - active policy = chính sách đang hiện hành/ đang có giá trị thực thi!
Nhưng nếu dùng chung với các từ khác, tỉ như:
Active policy management thì nó lại nghĩa là "chủ động"
