"Thảm họa lễ hội, phải thay đổi từ đâu? "
. . .
Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân: Tính cách người Việt ngày một xấu xí, điều này rất đáng báo động.
Vấn đề quan trọng nhất, theo tôi là phải tìm ra căn nguyên của nó. Phải chăng do cuộc sống hiện nay, từ các hình thái kinh tế, xã hội đến văn hóa đã diễn ra quá nhiều bất cập? Chẳng hạn, về kinh tế do lợi ích nhóm, lạm dụng chức quyền để thu vén riêng tư, tham nhũng, hối lộ… đã khiến cộng đồng không tìm thấy ở đó sự công bằng.
Từ đó, “chủ nghĩa tư bản thân hữu” đã hình thành, đại khái, hễ có quan hệ với những người có thế lực thì thuận lợi hơn, dễ dàng hơn, ưu tiên hơn trong việc làm ăn, ký kết hợp đồng… Vì sự bất công, không bình thường đó, con người ta buộc phải vận dụng các thói xấu, tính xấu, thủ đoạn gian manh để cạnh tranh, tồn tại. Hầu như ở lĩnh vực nào cũng thế, các thói xấu của người Việt đều có cơ hội trỗi dậy. Dù rằng, trong tâm thức của người Việt đã hình thành các tính tốt, các truyền thống văn hóa cao đẹp, thế nhưng một khi xã hội vận hành với nhiều yếu tố phi nhân thì các giá trị đó không có cơ hội phát huy.
Tôi vẫn nghĩ nhiều đến sự thay đổi phải bắt đầu từ giáo dục. Và điều quan trọng nữa là phải xây dựng hệ thống pháp luật công bằng, nhân bản. Đây là chiến lược có tính chất căn bản và lâu dài. Một xã hội phổ biến quá nhiều thói hư tật xấu, tồn tại và kéo dài đã quá lâu như ta biết, muốn cứu lại nó, quay về với các giá trị tốt đẹp ắt không thể ngày một ngày hai mà phải là sự thay đổi từ nhận thức của cả cộng đồng.